Türkiye’de milliyetçilik, geniş bir sosyolojik havzada ciddi düzeyde karşılığa sahip. Bu durumun beraberinde getirdiği çeşitlilik dikkate alındığında milliyetçilerin süreç karşısındaki tavırlarını bütüne şamil olacak biçimde değerlendirmenin bazı zorlukları var. Yine de, ana gövdenin yaklaşımlarını esas alarak milliyetçilerin sürece bakışını ele almak mümkün.

Milliyetçilerin “Kürt sorunu” ifadesini benimsemeyişlerinden başlamak gerekirse, bu tutumun sebebini milliyetçiliğin eşit vatandaşlık esasında ülkenin bütününü kucaklama idealinde aramak gerekiyor. Türk milliyetçileri, Türkiye’deki hiçbir etnisiteyi düşman öteki, yahut “sorun” olarak görmüyorlar. Nitekim Kürtler, siyasette ve sivil toplumda kendisini milliyetçilikle ilişkilendiren çok sayıda örgütlenmenin her kademesinde yer alageldiler. “Kürt sorunu” ifadesini benimsemeyen milliyetçiler, Kürtler”in sorunları ile ise yakından ilgililer. PKK’yı da sorun listesinin ilk sırasına yerleştiriyorlar…

Milliyetçiliğin temel korkusu, Türkiye’nin rakip etnisitelerin kavga ettiği bir çatışma coğrafyasına dönüşmesi. “Geniş kimlik” olarak Türklüğün, muhtelif etnisitelerin kendilerine özgü renklerini koruyarak içinde var olabilecekleri bir kültürel ve hukuki çerçeve işlevi gördüğüne/görebileceğine inanıyorlar. Sürece de sadece PKK terör örgütünün kanlı tarihiyle ilgili hafıza sebebiyle değil, Türklüğün etnik sınırlara çekilmeye zorlanması suretiyle geniş kimliğin gerçekçi bulmadıkları yeni çatı arayışları adına tasfiye edilmesi projesi olarak baktıkları için muhalefet ediyorlar. Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

Kahramanlık çağı bitmişti artık. Uğurlar olsun. Elveda. Şimdi şartlar vardı. Bir de mazeretlerinden, mağduriyet devşirenler… Birileri düğmeye basmıştı yine. Görevlendirilmişlerdi. Mesele, kaçınılmaz olduğu kadar katlanılmazdı da. “Onlar” kararlıydılar: Düşüreceklerdi. Makamın yitirilmesinden daha ürkütücü ne olabilirdi ki? İki seçenek sunulmuştu önüne: Ya makam sahibi olacaktı, ya da adam olarak kalacaktı. Bir an evvel, ilgili açıklama yapılmalıydı kamuoyuna. Operasyon uyguluyorlardı üzerinde çünkü…

Bindiği bir vasıta gibiydi; işi görülsündü, ilk durakta inilsindi. Fakat alternatifsiz, tek seçenek olduğunu anlaması, daha ne kadar sürecekti? Tekrarlıyordu: “Eşit haklar” şunlar bunlar vesaire…

Ne münasebet? Makam işgalcilerinden olmadı. Masum bir istilaydı onunkisi. Evvel zaman içinde, kendisini layık görmüşlerdi oraya; çokça ve sıkça demokrat olduğuna inandıkları için. Fakat mevcudiyetini muhafaza etmeyi, zamanla, yegâne vazifesi bilmişti. Hakkını vermeliydi. Geçici bir heves değildi bu. “Üstündekilere dalkavuk, altındakilere gaddar” olarak yaşıyordu çünkü. Makam, yutmuştu onu. Söz vermişlerdi birbirlerine: İyi günde, kötü günde, hastalıkta, sağlıkta…

Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

Gauss’un çan eğrisi

Gördüğünüz eğriye Gauss eğrisi, Gaussian veya benzerliğinden ötürü çan eğrisi denir. Şekilde birden fazla eğri var ve sırası geldikçe her birinin ne için orada durduğunu anlatacağım ama şu anda kastettiğim (1) işaretli büyük eğridir.

Tabiatta, ölçülebilen birçok özellik bu eğriye göre dağılır. Meselâ insanların boyları veya zekâları veya belli beceriler isteyen bir işe kaabiliyetleri… Yatay eksen, her ne ölçülüyorsa onun değerlerini, dikey eksen her bir değerdeki insan sayısını gösterir. Bu durumda çanın altındaki alan ülke nüfusudur.

En basitlerinden, boyu ele alalım: Konu kadınlarsa yetişkin kadın vatandaşlarımızın çoğunun 1,55 -1,65 cm arasında bulunduğunu gözleriz. Erkeklerde bu yığılma 1,70- 1,80 arasındadır. Çoğunluğun bulunduğu bu aralıklar çan eğrisinin yüksek kısımları, yani en çok insanın bulunduğu bölgelerdir. Kadınlarda ortalama boyun 1,60, erkeklerde 1,75 olduğunu var sayarsak (muhtemelen yanlış bir varsayım ama “farzı muhal” diyoruz—gençler “atıyorum” diyor) bu rakamlar, çan eğrisinin en yüksek noktasına, en kalabalık kısma denk gelir. Ortalamayı şekilde (2) ile gösteriyoruz. Boy misalinde en kısa boylular, cüceler eğrinin en solunda; en uzun boylular mesela 2 m ve üzeri, en sağındadır. Tabiatıyla böyle uçlara düşenlerin sayısı azdır.

Milli basketbol takımı Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

“GEZGİN SOSYOLOG” MUSTAFA AKSOY’UN MUAZZAM ESERİ:

 “TARİHİN SESSİZ DİLİ DAMGALAR”

O azimli bir adamdır: 1986’da  Fırat Üniversitesinden mezun olduktan sonra 1989’da İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde “Safahat’taki Bazı Kavramların Sosyolojik Tahlili” konusundaki teziyle yüksek lisansını, 1995’te aynı yerde “Kültür Sosyolojisi Açısından Elazığ ve Ağrı Köylerinde Aileye, Evliliğe ve Sosyal Hayata İlişkin Gelenekler” adlı teziyle de doktorasını yaptı. O, saha araştırması tutkunudur. Sosyolojik kanaatlerini, sosyolojinin kurallarına uyularak, konunun araştırılması gereken alanlarında dağ-tepe, şehir-çadır demeden, uzaklığına-yabanlığına aldırmadan, yorulmadan bezmeden araştırır, tasnif eder, kıyaslar, değerlendirir ve tesbitlerini ortaya koyar. Hüküm verirken de böyle bir zihin faaliyeti ve emek mahsulü olan çalışmasından elde ettiği bilgilerle hüküm verir.

Sosyolojide bu metodun zaruretle uygulanmasından yanadır. Terim ve tariflerin bize has olması gerektiğini, Batı’dan ithal terminoloji ve tanımlamaların bizim kültürel ve sosyolojik gerçekliklerimizi anlamlandırmada yetersiz olduklarını, bu terminolojiye dayanan izahların zorlama ve yakıştırma seviyesinde kaldığını, bizim meselelerimizi açıklamağa ve anlatmağa yetmediğini her vesileyle yazar ve söyler. Bu yönleriyle emsallerinden ayrılır ve ilgi çekici bilimsel değerlendirmelerle ufuk açıcı bir ilim adamı olduğunu ortaya koyar.

Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

Seviye düştükçe nefret ve saldırganlık artıyor. Bunu siyasette görüyorsunuz. Sosyal medyada görüyorsunuz. Hele ikisi birleştiğinde, yani sosyal medyadaki siyasette “esfeli safilin”in manasını anlıyorsunuz.

Muhaliflerine, muarızlarına sıfır-altı kalitede bir üslupla saldırıyorlar. Hadi onlar muhaliftir, olabilir diyelim. Fakat aynı düşüncede olanların birbirine hitabı bazen muarızlara yönelttiklerinden daha acımasız, daha edepsiz.

Adem’in dili

Antropolojinin kuruluş dönemlerinde dünyada “medeniyet”in henüz uğramadığı kabileler vardı. Bilim adamları geçmişi bu kabilelerde gözlemeye çalışırlardı. Galiba artık bu coğrafyalar tükendi. Şimdi sosyoloğundan siyaset bilimcisine geçmişimizi insan öncesinde aramak moda oldu. Bu yüzdendir ki Fukuyama son eseri “Siyasî Organizasyonun Tarihi”ne, alt başlık diye, “İnsan Öncesi Zamanlardan Fransız İhtilali’ne” ibaresini seçti. Aynı arayışı Jared Diamond’da, Frans de Waal’de de buluyoruz.

En basit primat gruplarında bir bölge sahiplenmesi var. “Vatan”ın ilk hali gibi… Öyle ya, beslenmek, avlanmak, toplamak için belli bir alan lâzım. Her grubun kendi alanı, yani “racon”u belli. Alana tecavüz günler süren harplere yol açıyor.

Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

Bakan tercihli telefon ve hükümet darbesi 

Edward Luttwak’ın “Coup d’État: Uygulama El Kitabı”¹ 1980’de kütüphanemin eğlenceli üyelerinden biriydi. Kapağında, sayfayı delip çıkan bir tank resmi vardı. O günlerin Türkiye’sini düşünürseniz, rahmetli Türkeş Bey’in kitapla ilgilenip ödünç almasını makul karşılardınız. Kitap, başlığına sadıktı: Genel hükümet darbesi teorisinden başlıyordu ama bir caddenin—kan dökülmeden—nasıl ele geçirilip muhafaza edileceği gibi reçeteler de veriyordu. Caddenin nasıl tutulacağını yazının sonunda açıklayayım…

Luttwak, bütün pratik tavsiyelerden önce bir uyarıda bulunuyordu: Bin, bilemediniz iki bin kişiyi yakalayıp hapsedince ülkeye hâkim olabiliyorsanız,  tamam; fakat bu sayı iki binin çok üstündeyse darbe için kendinize başka bir ülke seçseniz iyi edersiniz. Darbelerin zorluğunun ülkedeki telefon sayısıyla, radyo, TV istasyonu sayısıyla doğru orantılı olduğunu söyleyen başka teoriler de vardır. Eh, 1980’li yıllarda telefon almak için yıllarca bekler, araya bakanları sokardık. PTT’nin “Bakan Tercihi” diye bir telefon tesis kategorisi vardı. Televizyonumuz da ideolojik bakımdan pembemsi, bir ve yegâne TRT Televizyonu idi. Bütün bu kısıtlara rağmen 1980 darbesi telefonları kontrol edemedi. 11 Eylül gecesinden itibaren bütün milletvekillerinin telefonlarının kapatıldığını iddia ediyorlardı ama bizim evden konuşulması gereken herkesle konuşuyorduk. Tek tedbirimiz ilk harflerini muhafaza ederek insanların isimlerinin değiştirmekti. Meselâ Cengiz Gökçek, “Cemal” olmuştu. Sadi Somuncuoğlu, Suat… En kolayı Türkeş Bey’di, çünkü o ta 1960’tan beri “Ali Bey”di. Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

Evvel gidenlerle sohbet maksatlı, bahsi geçen isimlerin değişik eser, gazete ve dergilerde yer alan “kendi” ifadeleri derlenerek hazırlanmıştır.

“Türkyorum” için Fransız Marksist filozof, yazar ve sinemacı Guy Debord (1931 – 1994) ile gerçekleştirdiğimiz bu “kurgu söyleşi”, düşünürün medyatik uygarlığa yönelik radikal bir başkaldırısının teorisini anlattığı “Gösteri Toplumu” adlı eser kaynak alınarak hazırlanmıştır.

Halil İbrahim Koç

- “Kitle iletişim araçlarının her zaman kitleleri sarıp sarmaladıkları söylenmiştir; bu zaten kitle iletişim araçlarının ideolojisidir” der Baudrillard. Bu söz bağlamında bakarsak eğer, “gösteri” olgusu bir iletişim tekniğinin ve iletişime girebilme sürecinin sonucu mudur?

Ama gösteri, doğal bir gelişme olarak düşünülen teknik gelişmenin zorunlu bir ürünü değildir. Tam tersine, gösteri toplumu kendi teknik içeriğini seçen biçimdir. En ezici yüzeysel tezâhürleri olan “kitle iletişim araçları”nın sınırlı görünümü altında ele alınan gösteri, basit bir aletler toplamı olarak toplumu istilâ ediyormuş gibi görünse bile bu aletler aslında hiç de yansız değildir, aksine bizzat gösterinin bütüncül öz devinimine elverişli olan araçlardır. Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

Türkçülüğün doğuşuyla dil ve tarih araştırmaları arasında sıkı bir münasebet vardır. Türkçülük üzerine yapılmış çalışmaların hemen hepsinde bu hususa vurgu yapılmıştır¹. Türkçülüğün iki kurucu babasıYusuf Akçura² ve Ziya Gökalp de bu noktaya dikkat çekmişlerdir³.

Türkçülük her şeyden evvel yeni bir tarih tasavvuru demektir. Bu tasavvurun en önemli vasfı, “millet merkezli” adını verdiğimiz bir tarih telâkkisinin üzerine oturmasıdır. Millet merkezli tarih, tarihe sadece siyasî ve askerî penceresinden değil, geçmiş hayatın bütün cephelerini kuşatacak daha geniş bir zaviyeden bakar, yönetici elitle birlikte halkın/toplumun/milletin hayatını da tarihçiliğin ilgi alanına sokar. Bu tasavvurun tabiî bir neticesi olarak Türkçüler, Türk tarihine birbirinden kopuk ve biriyle irtibatsız hanedanalar ve devletler tarihi şeklinde bakmayı reddederek Türk tarihinin merkezine Türk milletini ve millî kültürü yerleştirirler ve bu suretle zaman ve mekân plânında herhangi bir sınırlamayı kabul etmeksizin Türk tarihini kendi devamlılığı ve bütünlüğü içinde mütalaa ederler.

Ziya Gökalp, Tevfik Sedad müstear ismiyle, Genç Kalemler’de yayımladığı meşhur Turan şiirinde vatanı; “Vatan ne Türkiye’dir Türklere, ne Türkistan / Vatan büyük ve müebbet bir ülkedir Turan” dizesiyle tarif etmektedir⁴. Vatanın coğrafyasında görülen bu genişleme, tarihin coğrafyasını da genişletmiştir. “Turanî ırk, Hunlardan başlayarak Osmanlılara kadar ilâhî bir kuvvetin sevkiyle Atillaların, Cengizlerin, Hülaguların, Timurların, Osman ve Süleymanların kumandasında Çin’den İspanya’ya, Kuzey kutbundan Yemen ve Hindistan’a kadar” dünyanın dört bir tarafını hâkimiyeti altına almıştır⁵. Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

-1-

Muhatabımız her kim olursa olsun, söze karşı umumiyetle sadık davranmalı, aldatmamalı, istifadeye ve istismara kalkışmamalıyız. Ömer Lütfi Mete, yiğitliğin nasılı açısından, sözünde durmayı “birinci şart” olarak kabulleniyor ve nereden bozulduysak, düzelmenin de oradan başlayacağına inanıyor. Yiyen, içen, cinsel iştahlarını bir şekilde karşılamaya çalışan ve defi hacette bulunan kişiler yığını haline gelmek, yüksek vasıflı Türk olmayı mümkün kılmıyor elbette. Söze sadakat gerekiyor ki, hakikate hürmet gösterilebilsin. Fakat günümüzde, kişinin sözünde durması, güneşin doğudan doğması kadar doğal bir davranış iken, bugün kahramanlık sayılıyor. Bu yüzden, O’nun yazı ve konuşmalarında, sıkça hatırlattığına şahidiz: “Bir Türk sana söz verdiyse korkma, ondan daha büyük teminat olamaz.”

-2-

Hz. Pir’in pergel metaforundan mülhem, O’nun sabit olan bir ayağı bu topraklarda, bir diğeri de yedi cihanı dolaşabilmekte. “Daha iyisini haketmek için ne yapıyoruz” diye soruyor olması, sıradanlaşan meselelerimizin tutsağı olmamızdan. Serzenişe ne hacet! O kadar olduğumuz için bu kadarını hakediyoruz. Bize bizden daha ürkütücü düşman var mı? “Cilve” şiirindeki o mısra, içinde bulunduğumuz savaşın şiddeti açısından mühim: “Dışı tenha insanın içi mahşer.”

Gözüken o ki, bize en büyük ve en tehlikeli düşman, yine biz… Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

Hüzün coğrafyası… Doğu Türkistan’ın çileli serüvenini galiba en anlamlı biçimde bu ifade özetliyor. İnsanlığa türlü güzellikler bahşetmiş muhteşem bir tarihle, halihazırdaki takatsizlik arasındaki gerilimi “hüzün”den daha iyi ne tasvir edebilir? Uygur Türkleri’nin bu aşinâ hüznüne, mesafelere rağmen ruh evimizin içinden hissedebileceğimiz kadar yakınız. Hüzün coğrafyasının sakinleriyle küçük tanışıklıklar, kısa sohbetler bu duygudaşlığı farketmemiz için yeterli. Doğu Türkistan ve Anadolu, yeryüzünün bir noktasında batıp, başka ucunda rengini ve tadını hemen hiç değiştirmeden yüzeye çıkan ırmaklara benziyor. Soluğunuzu tutup mesafeleri atlayarak aynı kültürel gökkubbe altında nefes almayı sürdürebilirsiniz. Bu hüzünlü hikâye o denli bizden, o kadar bizimle…

Sadece tarihin tozlu sayfalarından miras bir akrabalık münasebetinden söz etmiyorum. Daha yakın dönemlerde de, İstanbul’a bağlılıklarını iletip Osmanlı hükümdarı adına hutbe okutan Yakup Bey’den, Türkiye yolunda Pamirleri aşmış umut kervanına dek uzanan bir ilişkiler zinciri aramızdaki köprüleri sağlam tutmuş. İstanbul medreseleriyle, Doğu Türkistan’dakiler arasındaki müfredat ortaklıklarını gördüğünüzde entelektüel düzeydeki etkileşimin boyutları karşısında şaşkınlığınızı gizleyemezsiniz. Kaşgar’da mütevazi bir ev kütüphanesinin rafından size gülümseyen Dersaadet basımı Kısas-ı Enbiya, muhayyilenizi kanatlandırır. Türkistan yollarını arşınlayan kervanlara karışır, kitap sandıkları arasında kendinizi unutuverirsiniz. Tamamını oku. »

Paylaş:

•