Artık, BDP’li ve PKK’lı üst düzey yöneticiler tarafından her geçen gün daha fazla ısıtılan bir “özerklik” tartışmamız var. BDP’nin farklı sözcüleri, 30 Mart seçimlerinden sonra belediye başkanlıklarını kazandıkları yerlerde özerklik inşası için faaliyetlere başlayacaklarını ilan ediyorlar. Gerekçeler arasında sayılan bazı hususlar, Türkiye’de yürütülen sürecin ilk aşamalarından itibaren dile getirilen kimi kaygı ve eleştirileri hatırlatıyor. Örneğin Gülten Kışanak, özerkliği niçin şimdi gündeme getirdiklerini açıklarken iki hususa parmak basıyor. Kimlikle ilgili taleplerin artık yeterince karşılanmış olmasının ve Suriye’de ilan edilen özerkliğin kendilerini harekete geçirdiğini söylüyor:

“Kürtler önce bir varlık,  kimlik mücadelesi sürdürdüler ve bu mücadeleyi kazandılar… Şimdi o zaman Kürtler bir halk olarak varsa kendini yönetme hakkı da vardır. Bu nedenle artık özyönetim, statü, demokratik özerklik diye tanımladığımız şey, aslında bir halkın kendisini yönetme hakkı. Kürt halkı açısından baktığımızda bunun koşullarının oluştuğunu ve uygulanabilir olduğunu görüyoruz. Demokratik özerkliği biz inşa edebiliriz, devlet buna hukuksal olarak bir yanıt vermese de öz gücümüze dayanarak bunu inşa edebiliriz diye bir iddiayla ortaya çıktık…  Tabi daha gerçekçi bir proje diye buna bakmamıza neden olan gelişme de Rojava’daki gelişmelerdir.” Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

Etrafa aslen çingene olduğu yönünde dedikodular yayılan Talat, hatıralarında soyunu incelikle anlatır; Eylül 1874’de Kırcaali’nin Çepleci Köyü ahalisinden sorgu hâkimi Ahmet Vasıf Efendi ve aslen Kayseri’li olan Hürmüz Hanım’ın oğlu olarak doğar. Uzun uzadıya anlattığı tüm detaylardan sonra net tavır koyar;  ”halis Türk ailelerine mensubum!”

Babasını çok küçükken kaybeder. Annesi İstanbul’a göçer. Yoksulluk ve kimsesizlikten dolayı başkentte barınamazlar.  Kısa sürede Edirne’ye geri dönerler. İlkokulu Vize’de okur. Edirne Askeri Rüştiyesine girmeyi başarır. Ancak yaşadıkları O’nu asabileştirir. Mezun olmasına birkaç gün kala hocası olan bir subayı feci şekilde döver, okuldan atılır. Araya girenler olur, diplomasını alsa da kayıt kabul zamanı geçtiğinden liseye kaydı yapılamaz. Zaten ekonomik durumu yetersiz olduğu için hayata erken atılır. Kâğıt üzerinde eğitim durumu zayıf İttihatçılarından biri olduğu düşünülse de kendisini yetiştirme fırsatlarını değerlendirmeye çalışır. Mesela vekaleten Türkçe Öğretmenliği yaparak ilk memuriyete başladığı Edirne Alyans İsraelite Musevi Okulunda akşamları Fransızca derslerine kalır. Kendisine Fransızca öğreten kişi okul müdürü Mösyö Lupa’nın kızıdır, Ona âşık olduğu söylense de bu bir yalandır ama genç memur Talat’ın, hayatına dair ilginç ayrıntılar bu kızla tanışıklığından sonra ortaya çıkmaya başlar.

Bunda Yahudi kızın payı var mıdır bilinmez ama İspanyol Yahudilerinin konuştuğu Ladino’yu bilir! Bu okulda yapılan toplantılar da ünlü Yahudi bilim adamı Avram Galanti ile Kudüs’teki tarihi Yahudi Devleti üzerine sohbetler yapar!  Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

1970’li yıllara oranla bugün Ülkücülerde bir kimlik krizi veya mensubiyet sorunu yaşanmaktadır. Bu önermeye bağlı olarak Ülkücü olmanın anlamını kaybetmeye başladığı ve buna bağlı olarak da itibarını hızla düşürdüğünü bir takım olgulardan hareketle gözlemleyebiliyoruz. Bu durum Ülkücülüğün içinde bulunduğu ideolojik krizin veya tükenmişliğin bir yansımasıdır. Ülkücülüğün yeniden bir çekim merkezi haline gelmesi Ülkücü düşüncenin toplumun önemli sorunları karşısında ikna edici çözümleme kabiliyetine sahip olması ile mümkündür. Fakat çok daha önemlisi, topluma bir “gelecek” sunabilme gücüne bağlıdır.

“Ülkücülüğün yeniden çekim merkezi olması” öncelikle Ülkücülüğün özgün bir kimlik sahibi olması ile mümkündür. Bu “özgünlük” içi boş bir ifade değildir. Özgünlükle kastettiğimiz Ülkücülüğün yeni bir dünya görüşü olarak kendini yeniden üretmesi ve mensupları arasında güçlü bir “cemaat karakterinin” yaratılmasıdır. Ülkücülük tarihe, topluma, kültüre, olay ve olgulara karşı özgün bir bakış açısı yaratmaktır. Yani yeni bir “anlam dünyası” kurmaktır. Bu yeni anlam sistemi kendimiz dışındaki dünyaya bir alternatif sunmak demektir. Bunun önemli bir başka etkisi de Ülkücülerin uğruna mücadele edecekleri somut bir “amacın” temayüz etmesidir. Böylece Ülkücüler bu anlam sistemini geliştirmek, yaymak ve hâkim kılmak için gayret edeceklerdir yani “hareket” için bir zemin oluşturulabilecektir. Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

“Saçmalamak” fiili; dilimizde menfi manada sarf edilen bir kelime. Umumiyetle bu fiili herhangi bir mana ihtiva etmediğini düşündüğümüz ifadeleri nitelemek maksadıyla kullanırız. Bir yargının “saçma” olması; o yargının “yanlış” olmasından bile daha kötü bir durumda olduğunu ifade eder. Bir önermenin “yanlış” olması o savın hiç olmazsa yanlışlanabilirlik zemininde olduğunu teyit eder. Bu durum, yanlışlanma olasılığı bulunmayan önermelere göre bilimsel manada daha müspet bir durumdur. Kuramsal fizikçi Wolfgang Pauli,  Alman filozof Moritz Schlick’i şu sözlerle eleştirmiştir: “ Senin söylediğin her şeye katılabilirim ancak söylediklerin itiraz etmek zorunda kalabileceğim şeyler olarak da yorumlanabilir. Kısaca, ortaya koyduğun önermeleri düzgün ve net olarak ifade etmiyorsun!”. Bu sözler Pauli’nin meşhur “ Bu iddia yanlış bile değil!” ifadesinin temeli olarak yorumlanabilir.¹ Pauli’nin yanlışlanabilirliğe verdiği bu bilimsel hiyerarşik üstünlük; bilim felsefecisi Karl Popper tarafından herhangi bir önermenin ilmi olup olmadığını belirlemenin ön şartı olarak telakki edilmiştir.² Bu varsayıma göre bilimsel bilginin varlığı yanlışlanabilir olması ile ölçülür. “Saçmalamak” fiili bu durumda yanlış olmaktan da daha menfi bir durumu ifade etmektedir çünkü herhangi bir kesinlik arz etme konumunda değildir.

Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

1917-1918 yılları arasında yayımlanan Yeni Mecmua’nın 37. sayısında, İspanyol romancı Miguel de Cervantes Saavedra’nın ‘Don Kişot’(İspanyolcası: Don Quixote)  adlı romanını tahlil eden Ömer Seyfettin, “Büyük şaheserlerin hâlâ lisanımıza geçirilmemesi edebiyatımız için pek acıklı bir noksandır” diyerek başlar, makalesine. O şaheserlerden biri de, Don Kişot’tur. Okuduğu ‘Don Kişot’, Darüşşefaka Kütüphanesi tarafından neşredilmekle birlikte, romanın henüz birinci cildidir. Bu çerçevede serzenişini dile getirir:

“Yazık ki bu kitabın ikinci cildi çıkmadı. Tercüme yarım kaldı. Çünkü birinci cilt satılmamıştı. Tab’ı nefisti. Fiatı, cildine, kâğıdının güzelliğine nisbetle ehvendi. Fakat isimlerini saklayan mütercimler, en âdi, en bayağı, en köhne bir ‘kitap lisanı’ kullanmışlardı.”

Hemen hemen bütün dünya dillerine çevrilmiş bir roman olan Don Kişot’un ilk cildi 1605’de, ikinci cildi ise 1614’de yayımlanmıştır. Fakat Ömer Seyfettin’e göre her eser, tercümesinde aslının güzelliğini kaybetmektedir. “Basmakalıp terkipler” bulunan bir tercüme lisanıyla da, hiçbir söz tabiî söylenemez. Eser “bozulur” yani…

Lisan ve tercüme eleştirileri sonrasında Don Kişot’un ahlâkî vaziyetini, şahsiyetini, emelini ve aşkını tayin etmeye çalışan Seyfettin, halis bir idealist olduğuna inandığı Don Kişot okuyucusunun, romanın bitişiyle birlikte, müphem bir hüzne maruz kaldığını düşünür. Bir diğer yandan, okuyucu, Sancho’yu bile anlayabilecek bir algı seviyesine erişememektedir. Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

Postman’ın tezlerini daha çok Amerikan toplumu çerçevesinden örneklerle güçlendirmeye çalışması ise, eserin “gösteri çağının şekillendirdiği kamusal söylem” savı hakkında, tüm dünyaya hitap edebilme anlamında bir kaygı yaratabilir. Neticede medeniyet ve kültür farklılığı, yapısalcılık ve post-yapısalcılık düşüncesinden ayrı düşünülürse, bu hususta önemli bir faktördür. Bir filozofun dediği gibi; “Batı göz, doğu ise söz medeniyetidir.” Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

Bu yazıyı bakan oğulları, banka genel müdürleri gözaltına alınırken yazıyorum.

İktidar cephesi tek ağız, tek yürek hâlinde global finans çevrelerini suçluyor. Bir kısmı İngiltere diyor, bir kısmı Amerika. Bunun arkasında ulus devletlerle uluslararası kapitalizmin mücadelesi var diyenler de mevcut. Tam ifade edilmiyor ama bunların da önünde —yoksa arkasında mıydı— “cemaat” var. Muhalefet cephesi de aynı fikirde. Sevdiğim ve hemşehrim olan bir yazar -övünmek gibi olmasın ben de İzmirliyim- bugünkü köşe yazısını bedavaya getirmiş: “Lâfı eğip bükmeyelim… Okyanus ötesi yönetime el koydu.” Yazının tamamı bu kadar.

Hırsızın hiç mi kabahati yok?*

Aklıma bir Nasreddin Hoca hikâyesi geliyor. Bir gün hocanın evine hırsız girmiş. Soyup soğana çevirmiş. Felâket ortaya çıkınca mahalleli toplanmış ve başlamışlar konuşmaya: “İnsan tek kilitle yetinir mi hiç…” “Pencereler doğru dürüst kapanmaz mı…” “Hiç olmazsa bir kandili yanar bıraksaydın ya…”

Hoca bu söylemlerdeki eksiği derin hikme- tiyle hemen keşfetmiş ve ağlamaklı bir sesle sormuş: “Ey ahali; hırsızın hiç mi kabahati yok…”

Biz de bir cesaret sorsak: “Hırsızın hiç mi kabahati yok…” Şu milyonlarca doları bankaya yatırıverseydi ya. Rüşveti almayıverseydi ya. Biliyorum, okyanus ötesinden, global finans çevrelerinden, faiz lobisinde ve bilhassa The Guardian Gazetesi’nden dolarları ayakkabı kutusuna koymaları, rüşveti almaları için ne baskılara maruz kalmışlardır. Ama dindar iktidarımızın dindar bakan ve bürokratları olarak bütün bu baskılara dayanmaları gerekirdi; herhalde dayanmışlardır. Ne demişler: Allah bes; baki heves. Yani Allah yeter, gerisi heves. Heves nedir? Eh birkaç milyon dolarcık iyi bir hevestir işte. Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

Tarih nedir ve ne içindir?

Léon-E. Halkin, tarihi bir tanıma sığdırmanın zorluğuna, Edward HallettCarr ise kaçınılmaz bir şekilde yapacağımız tanımın bizden izler taşıyacağına işaret eder¹. Her şeye rağmen farklı tanımlar arasında müşterek noktaların da olacağını ifade eden R. G. Collingwood, tarihin ne olduğu, ne hakkında olduğu, nasıl işlediği ve ne için olduğu şeklindeki dört temel sorudan hareketle herhangi bir tarihçinin kabul edeceğini düşündüğü genel geçer bir tarih tanımına ulaşmak ister. Ona göre tarih, konusu/nesnesi “resgestae” olan, kanıtın/belgenin yorumlanmasıyla işleyen, insanın kendisine ilişkin bilgisi için yürütülen bir çeşit bilimsel araştırmadır².

Bir çeşit bilim olduğunu, konusunun mâzideki insan faaliyetlerinden ibaret bulunduğunu ve belgesiz olamayacağını vurgulamak suretiyle tarihin hemen bütün genel vasıflarını izhâr eden bu tanımın, üzerinde durmaya değer en mühim noktası “tarihin ne için olduğu” sorusuna cevap teşkil eden kısmıdır: “tarih insanın kendisine ilişkin bilgisi içindir.” Collingwood, tarihi “özel bir nesnesi olan, özel bir düşünme biçimi” şeklinde tarif eder ve değerinin insanın ne olduğunu öğretmesinden kaynaklandığını söyler³. Tarihin, bir başka şey hakkında değil de doğrudan insanın kendisine dair bilgi vermesi, özne/bilen ve nesne/bilinen arasındaki bütün mesafeyi ortadan kaldırarak özne ile nesneyi hemhâl kılmaktadır.Özne ile nesne arasındaki sınırları muğlaklaştıran bu hususiyetisebebiyledir ki tarihin tarafsız ve kesin bilgiler elde etmeye müsait bir alan olmadığını, dolayısıyla bir “bilim” mevkiine yükselemeyeceğiniiddia edenlerde olmuştur. Ancak tersinden okunduğunda,söz konusu iddianın bilim ve tarafsızlık adına insanın nesneleştirilmesine de kapı araladığıaşikâr. Çünkü tarihin neden bilim olamadığını söylemek, nasıl bilim olabileceğinin yolunu da göstermek demektir. Tarihi bir “bilim” yapmak için 19. asır Avrupa’sında bu yolun pek çok gönüllü yolcusu olmuştur. Bu hususta Teoman Duralı’nın batılı bilim anlayışına dair yaptığı şu değerlendirmeler büyük önem arz etmektedir: Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

Bu sayıda dil yazıları yazacağız¹. Ama biz dil deyince kelime anlıyoruz. O yüzden belki bir asırdır, belki de daha fazla, dil değil de kelime yazısı yazıyoruz.

Rahmetli Tarık Buğra’dan ilham alarak yazayım: Lisan deyince kelimeleri anlarsak ne kaybederiz? Cevap şöyle: Lisanı kaybederiz!²

Adını sık andığım sosyolog Ernest Gellner, “Lisan kültürün bir unsuru değildir, lisan kültürdür” diyordu³. Başka bir sosyolog, Laitin, toplumların kimliklerini algılayışları hakkındaki makalesinde, “Lisanı kültürün ‘kaimesi’ (Proxy) olarak kullanıyorum. Kültür asimilasyonunun göstergesi dil asimilasyonudur.⁴“ diye yazıyordu. Kimi okursanız okuyun sonuç çok farklı değil: Laitin’e göre Dil kültürün, kültür de kimliğin göstergesidir. Gellner’e göre ise ta kendisi.

Hâl böyle olunca sorumuzu soralım: İki asırdır dünyayı hem siyaset hem de kültür yönünden baskısı altına alan hangi kimlik, hangi milliyettir? Cevap İngiltere ve ABD’dir. İkisinin de dili aynı, İngilizce. Peki İngilizce’deki kelime haznesinin yüzde kaçı İngilizce, veya—hadi bize benzetelim—“Özingilizce”dir? Dilci John McWhorter üşenmemiş, oturup saymış. İngilizce’nin en büyük sözlüğü hâlâ Oxford Lugati’dir. Oradaki kelimelerin etimoloji bakımından İngilizce olanları yüzde birin altında⁵. Rakamla %01’in altında! Eh, dil kültür, kültür de kimlik demekse İngiliz ve Amerikanlar dünyanın bir numaralı milletleri ve devletleri iken dilsiz, kültürsüz ve kimliksiz miydiler? Bu sorunun cevabı açıktır: dil kelimelerden ibaret değildir. Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

“Hiçbir muhabbet benzer nedenlerle kafayı yemiş insanların saçmalaması kadar derinlere inemez.”

Emrah Serbes, ‘Misket Mahallesi’.

(OT Dergi, Sayı: 3, Mayıs 2013)

Soğuk bir sonbahar akşamı. Babacan çay ocağındayız. Yine tıklım tıklım, rekor bir kalabalık. Tek cinsiyetli mahşer minyatürü. Her renkten her tipten adam var. Sınıflar statüler karmakarışık. Karşı duvarda üç büyük plazma. Ne zaman gelsek, ya futbol maçı ya at yarışı ya da Kurtlar Vadisi ve benzeri diziler. Bazen sesleri sonuna kadar açılır; aksi takdirde sigara dumanıyla karışan kahkahalı-küfürlü uğultudan, zar ve çay kaşığı seslerinin elbirliğiyle yarattığı gürültüden sıyrılıp, televizyonların sesiyle buluşmak imkânsızdır. Mekânın sahibi Seddar Abi. Mübarek Deli Dumrul, çay içenden de para alır, içmeyenden de. Çayı dağıtmaz, resmen dayatır. Sürekli etrafa saçılan “İçmeyeceksen oturma” bakışları. “Almayacaksan bakma” diyen esnaflar gibi. Onu doyurmak, tatmin etmek mümkün değil. Taşra tipi, orta ölçekli, abdestli kapitalist. Futboloji adında bir bilimin varlığına inanıyor. İddaa dalında uzman doktor. “İçmeyeceksen oturma”ymış. Birbirlerini gerektirmeyen eylemleri, birbirlerinin tamamlayıcısıilan etmek nedendir? Gerçi kendince haklı olabilir; ama bu, benim ona fitil olduğum gerçeğini değiştirmez. Hem haklı olmak nedir ki? Madem her şey baktığımız yere göre değişmekte, yemişim haklıyı haksızı. Anlamanın değil, anlatmanın, anlaşılmanın çağındayız. Öyle modernlik, post-modernlik gibi kavram ebeliklerine, üst perdeden muhabbetlere lüzum yok. Bizden çok önceleri Nietzsche hazretleri söylemiş, yazmış bunları. Her ne kadar renkli de olsalar, şimdiki fotokopiler anlamsız. Herkesin kendi vecizeleri, aforizmaları var artık. Kimse anlamak istemiyor; herkes anlatmak, anlaşılmak derdinde. “Afrika dâhil” O halde ben niye geri kalayım? Neyim eksik Seddar Abi’den? Selim’den? Tamamını oku. »

Paylaş:

•