Alan Sokal’in “Transgressing the Boundaries: Towards a Transformative Hermeneutics of Quantum Gravity (Aşılan Sınırlar: Kuantum Kütleçekiminin Dönüşümsel Bir Betimlemesine Doğru)” adlı makalesi itibarlı bir akademik Amerikan kültürel çalışmalar dergisi olan “Social Text”in 1996 İlkbahar/Yaz sayısında neşredildi. Sokal’in bu makaleyi dergiye gönderirken ki niyeti; günümüz bilim dünyası içerisinde sorunlu olarak gördüğü aşırı “bilişsel göreceliliğin” ve post-modern entelektüellerin sıra dışı bir deneyle hicvedilmesiydi. Gönderdiği makale, popüler post-modern entelektüellere atıflarla son moda bir şekilde bezenmişti ancak esasa dair bilimsel bir argümanda bulunmuyor ve temelsizdi. İlgili “Social Text” editörleri bu gayri-bilimsel makaleyi sorunsuz yayınlayarak “kendi ayaklarına sıkmışlardı.”¹ Daha sonra bu parodiden mülhem, Türkçeye de çevrilmiş olan “Son Moda Saçmalar: Post-modern Aydınların Bilimi İstismar Etmesi” isimli kitabı Jean Bricmont ile beraber neşrettiler. Bu kitapta, Jacques Lacan, Jean Baudrillard, Julia Kristeva, Luce Irigaray gibi “post-modern” entelektüellerin yazılarından parçaları alarak, bu tarz aydınların, muğlak bir anlatımla ve doğa bilimlerinden ödünç alınan terminolojinin asıl manalarına aykırı bir şekilde kullanılmasıyla bilimi nasıl istismar ettiklerini gözler önüne sermeye çalıştılar.  Bu istismarın dışında, aydınlanmacı geleneğe karşı tavır geliştirmenin dayanılmaz hafifliğine kapılan post-modern zihniyetin, tutarlı bir yöntem içerisinde karşı-argümantasyondan ziyade ekstrem bir göreceliliği, anlam bütünlüğü olmayan, “saçma”, ifadelerle ortaya koyması eleştirilmiştir. Kanaatimce, Sokal ve Bricmont’nun bu eleştirel duruşunun, anti-aydınlanmacı ideolojinin sapkınlık boyutuna varmasına bir cevap olarak okunması önemlidir. Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

Çocukluk yıllarını benim gibi seksenlerin sonu ilâ doksanların başında tahsîl edenler hatırlayacaklardır: Çocuk dünyamızda mühim bir yer işgâl eden “Susam Sokağı”nın, kukla karakterlerinden birisi, iki canavarın arasında kalır ve içinde bulunduğu durumun vahametini küçük yüreklerimize duyurabilmek için şarkısını söylemeye başlar:

“Arada kaldım/Tam arada/Sıkıştım kaldım burda, arada/ Arada kaldım arada/ Anlarsınız/ Çok tatsız bir durum bu/ Arada kalmak/ …/ Başıma gelen en acıklı durumdur bu/ Arada kaldım/ Tam arada/ Biri önce bu yöne iter/ Diğeri öbür yöne/ Sıkıştırıp dururlar…”

Sanırım hâlâ biraz çocuk kalmış olmanın ve tabiî arada sırada bizim eski çizgi kahramanlar hâlâ yaşıyorlar mı diye meraklanıp onların semtine uğramanın saikıyla olacak, küçük ve sevimli lakin bir o kadar da zavallı kuklamızın içerisinde debelendiği bu tatsız, bu acıklı, bu kötü, bu feci, üstelik kurtuluş ümidi de taşımayan durumun; arada kalmanın, iki kuvvetin arasında sıkışıp bunalmanın, bir sağa-bir sola çekilmenin bendeki karşılığı hep sarsıcı olmuş ve hep bir başka arada kalmışlıkla ayniyet kurmama vesile olacak çağrışımlar doğurmuştur.

Bu bir başka arada kalmışlık meselesini açmak, görünür kılabilmek için, “arada kaldım” nâm şarkıyı sevimli kahramanımızın yerine herhangi bir Türk milliyetçisinin mırıldandığını düşünelim. Hatta meseleyi daha da somutlaştırmak için bu “herhangi bir Türk milliyetçisi” gibi müphem bir özne yerine doğrudan bir özel ismi yerleştirerek, bu ismin hikâyesinden hareket edelim. Bu isim öyle ortalama bir Türk milliyetçisi olmasın da tanınır, bilinir, eser sahibi, Türk milliyetçiliğini temsîl edebilme kabiliyetini hâiz bir düşünür olsun. Meselâ“memleketimizde üç fikir cerayânı vardır” diyen, aslında cereyânlar ikiyken üçüncüsünün ortaya çıkışına omuz vererek kendi arada kalmışlığını hazırlayan Ziya Gökalp’in trajedisine dikkat kesilelim. Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

Musul’un düşmesi ve takip eden gelişmeler, IŞİD’in adını küresel gündemin kolay değişmeyen maddeleri arasına barut ve kanla yazdırdı.  Dünyanın büyük güçleri IŞİD’i, en az bölgedeki yangından doğrudan etkilenecek ülkelerdeki kadar endişe ve merakla tartışmayı sürdürüyor. Çünkü önemli başkentlerin tamamı, yalnızca silahların patladığı coğrafya bakımından değil, küresel sistem açısından da ciddi sonuçlar doğuracak bir olaylar zinciriyle yüz yüze olunduğunu anlamış vaziyette. Bu farkındalık, gelişmelerin yorumlanması bakımından yeni bir aşamaya geçilmesini de gerekli kılıyor. Her aktör, muhtemel senaryoları kendi çıkarları, hedefleri, gelecek vizyonu vb. bakımlarından tahlil edip, hangi müdahaleleri yapması/yapmaması gerektiğine karar vermeye çalışıyor. Ardından, somut hamlelerin sürat kazandığını da göreceğiz. IŞİD’in faaliyetleri kadar bu müstakbel hamlelerin sonuçları da üzerimizde mutlaka tesirler yaratacak. Bu yüzden, çok sayıda aktör ve değişkenin muhtemel etkileşimlerini çabucak yorumlayabilmemiz, mümkün olduğunca da öngörebilmemiz gerekiyor. Kriz dönemlerinde ciddi problemleri diğerlerinden hızlıca ayırarak ilgimizi ve kaynaklarımızı yerindelik esasında tahsis edebilmenin ne kadar büyük ihtiyaç olduğunu yeniden hissettiğimiz günlerden geçiyoruz. Ancak, bu kaygıyla hareket ederken odak dağılmalarının yol açacağı yanlışlar sarmalına kapılmamak için dikkatimizi de diri tutmalıyız. Örneğin, “aciliyetler” listemizi yalnızca bizden hemen somut reaksiyon bekleyen aktüel başlıklarla doldurmamalıyız. Bunun yerine, karşımızdaki manzarayı analitik maksatlarla belirli temel düzeylere ayırıp farklı seviyelerdeki meselelere ‘aciliyetler’ listesinde kendi ritimlerine uygun bir takvimlendirme yapabiliriz. Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

“Muhakkak ki, insanlar tekniğin imkânlarını her zaman kültürü geliştirecek şekilde kullanmamışlardır. Bugün teknolojik bakımdan en ileri olduğumuz bir zamanda geçmiş devirlerdekinden daha çok kültürle uğraştığımız veya daha kültürlü olduğumuz söylenemez. Bunun aksi, yani kültürden gitgide uzaklaştığımız daha doğrudur. Modern cemiyetin kültürü Edward Sapir’in ‘sahte kültür’ kavramına daha uygun düşmektedir.” [Erol Güngör, 'Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik']

Eserin ikinci bölümünde televizyonun epistemolojiye olan katkısı ve kültüre yönelik etkisi, televizyon programlarından yer-yer örnekler verilerek anlatılmaya çalışılmıştır. Postman’a göre –birinci bölümde açıklandığı gibi- televizyon, bir üst-araç (meta-medium) statüsündedir. Bu, en azından gösteri çağı için geçerli sayılabilir. Bu bölümde anlatılan televizyonun kamusal söyleme etkisi ve daha genel bir ifadeyle “kültür”e yönelik yönlendirme ve belirleyici olabilme gücü, eserin ulaşmak istediği amacı ve vermek istediği mesajı sağlam bir temele oturtmaktadır.

Postman’a göre “yorumlama çağı”ndan “gösteri çağı”na geçişin ilk adımı, fotografi kültürünün yaygınlaşmasıyla atılmıştır. Bunun sebebi, araç’ın salt teknolojik icattan çok bir entelektüel ve toplumsal ortam yaratmasında yatmaktadır. Netice itibariyle araç’ın metafor hali ve rezonans etkisi, kültürün içeriğini belirleyebilmektedir. Bu sebeple Postman, televizyonun kaçınılmaz bir iletişim aracı (konuşma biçimi) olduğu çağ için, “gösteri çağı” adlandırmasını yapmaktadır. [i] Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

Sayın Başbakan’ın Gezi’nin ardında “faiz lobisi”ni keşfetmesinin akisleri basınımızda pek yer tutmadı. Mesela, Avrupa Risk Sermayesi Derneği’nin İstanbul toplantısı sırasında, 29 Haziran 2013 günü soru kılığında bir yorum yapılmış, büyücek yatırım kuruluşlarından Wermuth Asset Management’in başkanı Jochen Wermuth elini kaldırıp Bakan Mehmet Şimşek’e sormuştu, “Erdoğan ‘Faiz lobisi’ni siyasi bir taktik olarak mı söylüyor yoksa doktoru çağırmanın zamanı mıdır?”¹

Aynı günlerde Amerikan Foreign Policy Dergisi’nde Piotr Zalewski makalesine, “Faiz Lobisi’nin Protokolleri” başlığını atıyordu.² Bu açıkça, “Siyon Önderlerinin Protokolleri”ne göndermeydi. Rıfat Bali 1923- 2008 yılları arasında bu protokollerin Türkiye’de 102 baskısını saymış³. Kitap Yurdu’na göz attım, birden fazla baskısı halen satışta. Demek ki Bali’nin verdiği sayıya ilaveler olmuş.

Nedir protokoller? 

Maurice Joly isimli bir Fransız avukat, 1864 yılında “Monteskiyö ile Makyavel’in Cehennemde Diyaloğu” başlıklı bir kitapçık yayınlar. Joly’nin niyeti III Napolyon’u tenkittir ama sansür buna izin vermediğinden bu hayalî konuşmayı kaleme almıştır. Diktatörün şeytanî fikirleri cehennemdeki Nikola Makyavel tarafından dile getirilmektedir. Yine de 15 ay hapis yatar. Ucuz kurtulmuş. Günümüz Türkiye’sinde olsa birkaç delil daha ekleyip on-on beş yıl yatırabilirdik.  Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

Türkiye’nin Musul Başkonsolosluğu

Adını doğduğu topraklar olan Irak’la birlikte değil, iç savaşın hüküm sürdüğü Suriye ile birlikte duyduğumuz Irak Şam İslam Devleti(IŞİD) aylardır taşrasına bütünüyle hâkim olduğu merkezinde de ağırlığını hissettirdiği Musul’u ele geçirdi. Birkaç gündür şehrin merkezine yakın noktalarda devam eden ordu birlikleriyle IŞİD’in çatışmasının örgütün Musul’u almasıyla sonuçlanması uluslararası kamuoyunda yankı buldu. Irak Ordusuna bağlı birliklerin uçakları Musul dışına kaçırıp, cephanelikleri havaya uçurduktan sonra şehri hızla terk etmesi beklenen bir durum değildi. Musul Valisi Nuceyfi’nin valilik binasından son anda kaçarak kurtulması sonrası Kürt bölgesinde yaptığı ilk açıklamada dikkat çektiği hususlardan birisi de ordu birliklerinin şehri kaderine terk etmesiydi. Ordunun bu tavrında ve IŞİD’in bölgedeki  “ani” ilerleyişinde bölgenin mezhepsel ve siyasi yapısı önemli rol oynamış görünüyor.  Saddam döneminde Irak’ı yöneten kadrolar Sünni nüfusun yoğun yaşadığı Musul, Anbar, Felluce, Tikrit gibi bölgelerdendi. İşgal sonrası sistemden önemli ölçüde dışlanan eski rejimin Arap-Sünni seçkinleri kendi bölgelerine yerleşmeyi tercih etti. Bu durum Maliki hükümetinin Şii ağırlıklı yapısının Sünnilerde ortaya çıkardığı reaksiyonla birleşince anılan bölgeler Bağdat hükümetinin etkisinin oldukça azaldığı yerler oldu. IŞİD zaten bir süredir Musul’un taşrasına bütünüyle hâkimdi ve şehrin merkezine de “vergi” toplayacak kadar yerleşmişti. Bir süre önce Bağdat hükümetinin bölgedeki güvenlik güçlerinde görev almak üzere sadece Sünniler için açtığı 3.000 kişilik kadroya yalnız 50 kişinin başvurmuş olmasını da örgütün baskısıyla izah edenler olmuştu.

Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

Heyecanı hat safhadaydı ahalinin. Kolay mı, güzide vilayetimizde bir ilk yaşanacaktı. Kıymeti bilinmeliydi. Muhakkak. Gelişigüzel bir gün olarak geçiştirilemezdi. Hazırlıklar bir an evvel tamamlanmalı ve o büyük günün şahidi olarak tarihteki yerini almalıydı ahali. Orada olacaktı herkes, yediden yetmişe, bizzat içinde. Sırf o günü görebilmek, Allah’ım, ne büyük bahtiyarlıktı! Çünkü bütün mesele: Orada olmak ya da olamamaktı…

Öncelikle dört adet makas hazır bulunduruldu. Protokol kuralları ihmal edilmemeliydi: Protokolsüz kalmış bir milletin hayat damarlarından… Dahası peşisıra gelecekti. En nihayetinde de, kesilecekti kesilmesi gereken. Fakat bir eksilik vardı etrafta sanki? Mühim bir eksiklik… Ürküttü ve üzdü: Kürsü yoktu, evet. Gözükmüyordu. Olsun. Dedik ya, bir ilk yaşanacak diye. Mütevazı bir tören olacaktı, anlaşılan. Kürsü konuşmalarıyla coşulan o şaşaalı törenlere benzemeyecekti. “İşte” diyerek, parmakla gösterilecekti: “Laf yok, icraat var.” Fakat parmakla birlikte, işaret edilen yere de bakılmalıydı ki, gerçekleşen icraatın nasılı kavranabilsin…

Günün mana ve ehemmiyetini halen daha idrak edememiş olanlar ise söz konusu heyecandan mahrum kalmaya mahkumdu. Niçin olacak: Hiçbir kişi, kurum, kuruluş ve de gerçekle alakası olmamış, olamamış bir hayatı yaşıyorlardı da, ondan. Laf olsun işte! Kolay mı zannediyorlardı, tören düzenlemek? Hele ki içinde, ihtiyaç sahipleri olacaksa ve yardım göstere göstere yapılacaksa… Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

(2) Gereksizlik: “Saçmalama” fiilini niteleyen bir diğer husus ise bir eylemin veyahut ifadenin, mana ihtiva etse dahi, içinde bulunulan bağlam içerisinde işlevsel bir konumda olmaması ile ilgilidir. Bu durumda, eylemin böyle algılanmasının sebebi; sahibinin bağlam dışılığı olabileceği kadar fiili algılayanın; eylemin alaka seviyesini idrak edebilmesini sağlayacak bilgi kapasitesine sahip olmaması olabilir. Ancak buradaki bağlam dışılık daha önce bahsettiğimiz hermenötik yaklaşımı gerektiren mana içi bir sorun değildir. Gereksizlik bir ihtiyaç dışılığa tekabül ettiğine göre bir ifadenin anlamlı veya anlamsız olması belirleyici değildir. Çünkü burada esas olan ifadenin veya hareketin ihtivası değil bağlam içerisindeki işlevidir. Son derece anlaşılır bir mana bütünlüğü olan söz ve eylemler fonksiyonel olmaması sebebiyle saçmalık olarak nitelenebilir. Bir eylem veya sözün gereksiz ve bundan dolayı saçma olduğu iddiası anlamsız olduğu iddiasından daha zor ortaya atılabilir. Çünkü bir fiil veya ifadenin gereksizliğine kani olabilmek, içerisinde bulunulan bağlamın ve gereksiz olarak nitelenen işin tamamen ilintisiz olduğunu bilmek ile mümkün olur ki bu da, bağlam ile mevzu bahis olan söz veya eylem hakkında her açıdan mutlak bilgi sahibi olmayı gerektirir. Gereğin olup olmamasına dair olan bir saçmalık yargısı sadece geçmişle ilgili olan bilgiye değil gelecekteki olasılıkların analizine de muhtaçtır. Çünkü gereklilik zaman ile sınanacak bir olgudur. Ayrıca, “geyik muhabbeti” olarak adlandırılan iletişim şekli içerisindeki ifadeler gerekli olmakla sınanamazlar. Çünkü bu tarz bir muhabbetin ayırıcı özelliği bağlamsızlığıdır. Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

“…Batılılar, dört yüz yıl önce Türk olmak tehlikesine maruz kaldıkları gibi bugün de komünist olmak tehlikesiyle yüz yüzeler…”

Arnold Toynbee, Civilization on Trial, 1948

Toynbee, II. Dünya Savaşı’nın ardından yayınladığı ünlü eserinde kapıdaki acil tehlike saydığı komünizmi; Batı için yeni bir imana, dünya görüşüne, siyasi ve ekonomik sisteme bağlanmak, yani medeniyet değiştirmek anlamına gelen Türk olma/Türkleşme “tehdidi” ile kıyaslamaktadır. Avrupa’nın Türkleşmemek uğruna verdiği uzun asırlara yayılmış büyük kavgasının ana stratejik sac ayaklarıyla 20. yüzyıla damgasını vuran komünizme karşı mücadelesinin temel sütunları arasındaki bazı genel nitelikli benzerlikler/devamlılıklar, bu tespiti üzerinde yeniden düşünülmeye değer kılıyor. Her iki örnekte de, önce düşmanın şeytanlaştırılması yoluyla Avrupa’daki hakim düzene ait akidevî/felsefî sınırların etrafına ilk taarruzu göğüsleyecek zihni savunma hatları kurulmuştur. Bu aşamada devreye girip Türk korkusunu ve antikomünizmi besleyen propaganda mekanizmalarının mantıki kurguları da dikkate değer düzeyde ortaklıklara sahiptir.

İkinci adımda ise Avrupa, savunamayacağı zihni siperlerde can çekişmemek için meşakkatli dönüşümleri göze almıştır. Reformasyon, Rönesans ve kapitalizmin güçlü sosyal politikalarla ehlileştirilmesi çabalarının motivasyon kaynakları arasında “öteki” karşısında kuvvet kazanma umudunun ciddi bir yeri vardır. Bu süreçlere, durdurulup püskürtülen hasımlara yöneltilmiş ekonomik, siyasi ve askeri hamleler eşlik etmiştir. Güvensizlik psikolojisine dayalı teyakkuz halleri, tehdit kaynaklarının reforme edilmiş yeni Avrupalı zihniyete entegrasyonu ve hasımlara ait maddi yeteneklerin dağıtılması gerçekleşmeden ortadan kalkmamıştır. “Zafer sahnelerinde” ise karşımıza dünya sistemi içerisindeki varlığını hakim özne olarak tahkim edip mağluplara doğru yaymış, ancak mücadele öncesindeki vaziyetiyle kıyaslandığında da kendisini bazen tanınamayacak kadar dönüştürmüş bir “yeni” Avrupa imajı çıkmıştır.  Tamamını oku. »

Paylaş:

• 

İki Vatanlı Adam

1876 yılında, İdil nehri kenarındaki bir şehirde, Simbir’de dünyaya gelen Yusuf Akçura,fabrikatör bir ailenin çocuğuydu. Babasının ölümüyle birlikte ailesinin işleri bozulunca, 1883 yılında, henüz yedi yaşındayken annesiyle beraber İstanbul’a göç etmek zorunda kaldı.Böylece Akçura,şimâl Türklüğünün yanında Osmanlı/Türkiye Türklüğüne de intisâp ederek iki vatanlı bir adam oluyordu. Akçura’nın hayatı bu iki vatan, bu iki ayrı coğrafya arasında “gel-git”lerle doludur.

Akçura, Fransa’ya kaçana kadar bir Osmanlı Türkünün eğitim hayatını yaşadı, bir Osmanlı terbiyesi aldı. Ancak muhakkak ki aile muhîtinde diğer vatana âit hâtıralar yaşamaya,şimâl Türklüğüne âit unsurlaronun üzerinde işlemeye devam etmiştir. Diğer vatanın etkileri sadece ev ile sınırlı kalmamış, 1889 yılında gerçekleşen ve bir yıldan uzun süren bir seyâhat ile somut bir çehreye de bürünmüştür. Bu Akçura’nın diğer vatanına son gidişi değildir; hayatının ilerleyen dönemlerinde de ata yurduna çeşitli ziyaretlerde bulunacaktır.

1903 yılında, Fransa’daki Siyasî Bilimler Okulu’ndan mezûn olduktan sonra, ikinci vatanına, İstanbul’a dönmesi mümkün olmadığı için ata yurdunun kucağına sığındı. Meşhûr eseri “Üç Tarz-ı Siyâset”i de Kazan’da, “Züye Başı” köyünde kaleme aldı. Rusya’da meşrûtîidârenin kurulmasından istifâde ederek 1904-1908 yılları arasında Rusya Müslümanları ve Türklerinin meseleleriyle ilgili yoğun bir mesâide bulundu. Hatta faâliyetleri Rus makamlarını korkuttuğu için Duma seçimleri esnâsındatutuklandı ve 43 gün hapiste kaldı¹.3 Haziran 1907 tarihinde Duma, çarın fermânıyla kapatılınca “Üç Haziran Vak’a-i Müessifesi” isimli eserini yazdı ve eser dolayısıyla hakkında takibât başlatıldı. Artık Kazan ve Kırım’da daha fazla kalabilmek imkânı yoktu. İmdâdına1908 Temmuz’unda ilân edilen II. Meşrûtiyetyetişti ve ardında esir bir vatan bırakarak 1908 sonbaharında ikinci vatanına, memâlik-i Osmâniye’ye, Türkiye’ye döndü. Tamamını oku. »

Paylaş:

•